رضا برهانی به آغوش مرگ رفت

رضا براهنی، شاعر، نویسنده و منتقد ادبی ایران درگذشت
مهرزاد فتوحی

رضا براهنی از نویسندگان و شاعران بزرگ و سرشناس ایران در ۸۶ سالگی در تورنتو کانادا در گذشت.

اکتای براهنی، پسر آقای براهنی این خبر را در شبکه های اجتماعی منتشر کرده است. او درصفحه اینستاگرام خود نوشت: “به تاریخ پنجم فروردین ماه هزار و چهارصد و یک؛ پدرم رضا براهنی جهان را ترک و به دیدار آفتاب شتاب کرد.”

او رمان نویس، شاعر، منتقد ادبی و استاد دانشگاه بود و علاقه‌مندان آثارش او را در عرصه‌های مختلف، یک هنرمند پیشرو و مدرن می‌شناسند و معتقدند که حضوری تاثیر‌گذار در ادبیات ایران داشته و بنیان‌گذار گفتمان اصلی نقد ادبی در تاریخ ادبیات معاصر ایران می‌دانند.

از آقای براهنی تاکنون کتاب‌های بسیاری در زمینه شعر، رمان و نقد ادبی منتشر شده که می‌توان از مهمترین آنها در عرصه شعر به مجموعه ‘خطاب به پروانه‌ها’ اشاره کرد که حاوی شعرهای بسیار متفاوت و بحث‌انگیز در عرصه شعر ایران در دهه هفتاد خورشیدی است و در زمینه رمان هم رمان ‘آواز کشتگان’، ‘رازهای سرزمین من’، ‘آزاده خانم و نویسنده‌اش’ و در زمینه نقد ادبی به دو کتاب ‘طلا در مس’ و ‘کیمیا و خاک’ اشاره کرد.

رمان هایى چون “رازهاى سرزمین من”، “روزگار دوزخى آقاى ایاز” و “آزاده خانم و نویسنده اش یا: آشویتس خصوصى دکتر شریفى” و مجموعه شعرهایى چون “گل بر گستره ماه”، “ظل الله”، “اسماعیل” و “خطاب به پروانه ها” از جمله آثار آقای براهنی است.

احمد کریمی حکاک، استاد ادبیات فارسی در دانشگاه مریلند آمریکا در برنامه چشم انداز بامدادی بی‌بی‌سی فارسی، رضا براهنی را “یکی از پرکارترین نویسندگان نسل خود” خواند.

آقای حکاک همچنین به نقش مهم رضا براهنی در تشکیل کانون نویسندگان ایران، در کنار نویسندگانی چون جلال آل احمد و غلامحسین ساعدی اشاره کرد.

کودکی در دوران اشغال ایران و تحصیل در ترکیه
رضا براهنی در ۲۱ آذر ماه سال ۱۳۱۴ در شهر تبریز متولد شد و کودکی خود را در یک خانواده فقیر در شرایط سخت جنگ جهانی دوم و

منتقد سرسخت سانسور در همه دوران

از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهید

پادکست

شیرازه

«شیرازه» پادکستی درباره کتاب‌ها است که سام فرزانه تهیه می‌کند

پادکست

پایان پادکست

رضا براهنی، در کنار آثار ادبی خود، در همه دوران مبارزه‌ای دائمی با سانسور داشت. او در سال ۱۳۵۱ سه ماه به زندان افتاد و پس از آن ایران را ترک کرد و به آمریکا رفت.

او در این دوران با اشعار سیاسی خود به شدیدترین لحن به انتقاد از حکومت پهلوی پرداخت.

“شما خسرو گلسرخی را کشته‌اید

حتی پیش از آنکه بکشید، کشته‌اید

شما دو هزار و پانصد سال پیش ازین

خسرو گلسرخی را کشته‌اید”

رضا براهنی در مقالات خود که عمدتاً به زبان انگلیسی بود، روایت‌هایی از اعدام و شکنجه در زندان‌های ساواک روایت کرده بود.

در سال ۱۳۵۷ و همزمان با انقلاب در ایران، رضا براهنی هم مثل بسیاری از ایرانیان، تصمیم به بازگشت به ایران گرفت.

او کار ثابت در دانشگاه مریلند آمریکا را رها کرد و به ایران بازگشت. در دی ماه ۱۳۵۷ در نامه‌ای به روح الله خمینی، از رهبری او و انقلاب ایران حمایت کرد.

اما مانند بسیاری، در پی سرکوب حکومت انقلابی و حذف جریان متفکران و نویسندگان، از فعالیت سیاسی و فرهنگی و تدریس در دانشگاه منع شد و حتی مدتی به زندان افتاد.

آقای براهنی با وجود محدودیت‌ها در ایران ماند و به نوشتن ادامه داد. او مدتی به همراه همسرش، ساناز صحتی، در زیرزمین محل سکونتش کارگاه‌های شعر، ادبیات و نقد ادبی برگزار کردند.

اما در اواسط دهه ۷۰ خورشیدی بار دیگر مجبور به ترک ایران شد و این‌بار به تورنتو کانادا مهاجرت کرد. او مدتی رئیس انجمن قلم در کانادا بود و در دانشگاه تورنتو تدریس می‌کرد و تا زمان مرگ در این شهر سکونت داشت.

‘کیمیا و خاک’ در آپارات

ببینید: مستند رضا براهنی، “پیغمبری که خدایش او را از یاد برده بود”، ساخته حامد یوسفى، که پیشتر در برنامه تماشا بی‌بی‌سی فارسی پخش شد و به بررسى زندگى و میراث ادبى براهنى در طى نیم قرن فعالیت ادبى و روشنفکرى پرداخته است.

غلامحسین ساعدی؛ خالق گاو و داستان‌هایی دیگر

رضا براهنی کوچک در سال‌های مدرسه زبان فارسی را آموخت و این آموختن را نیز داستانی برای خود می‌داند چراکه زبان فارسی نه در خانواده و نه در جامعه شنیده نمی‌شد و همین امر باعث کندی روند آموزش می‌شد. البته قرارگیری در چنین موقعیتی پتانسیل‌های منحصربه‌فردی نیز ایجاد کرده بود

. به‌عنوان‌مثال خود او می‌گوید ذهنِ مترجمی را از همان دوران مدرسه کسب کرده که معلم‌ها دروس را از روی کتاب می‌خواندند و بعد برای دانش‌آموزان به زبان ترکی ترجمه می‌کردند.

این امر به ‌تدریج سبب شد تا ذهن او ناخودآگاه در تغییر از زبانی به زبان دیگر و انتقال درست و بی‌کم‌وکاست مفاهیم زبده و کارکشته شود. چنین روندی در ذهن او نهادینه‌شده و شاید همین موضوع را که خود از آن به «دوگانگی شخصیت ذهن» یادکرده بتوان از نقاط قوت او در ترجمه دانست. در سال‌های بعد او دیگر به زبان فارسی هم در کنار زبان مادری مسلط بود و به‌تدریج دنیای ادبیات را کشف و مزه‌مزه می‌کرد. نخستین قصه‌اش را در ۱۶ سالگی و پس از خواندن اثری از صادق هدایت نوشت.

از تحصیل در رشته زبان انگلیسی تا یادگیری زبان فرانسوی

او در دانشگاه در رشته ادبیات انگلیسی تحصیل کرد. خودش در جایی می‌گوید ما به‌عنوان زبان دوم می‌بایست فرانسه می‌آموختیم و من فرانسه را نیز آموختم هرچند که برای من زبان دوم نبود و این چهارمین زبان به‌حساب می‌آمد. براهنی این آموختن‌ها را مفید می‌داند و معتقد است آدمی با آموختن هر زبان ویژگی‌ها و شخصیت‌هایی از آن زبان را فرامی‌گیرد که جدید است و در زبان‌های دیگر وجود نداشته است. البته این نظر باعث نشده او زبان مادری را فراموش کند و یا ارج‌وقرب زبان فارسی را به‌جا نیاورد که در جایی نیز گفته است زبان فارسی یکی از زبان‌های فوق‌العاده زیبای دنیا است.

براهنی در باب جنس کلمات و ماندگاری آنها در جایی گفته است «کلمات را مردم می‌سازند. کلمات از درون مردم برمی‌خیزند و همین است که بین مردم رواج پیدا می‌کنند». او همچنین شعر را بستری برای بیان تفکرات و احساسات آدمی می‌داند و می‌گوید «شعر عبارت است از برخاستن زبان از روی کاغذ و قائم ایستادن در آن بالا گویی که بی‌تکیه‌گاه در حال حرکت است». او به موسیقی شعر اعتقاد دارد. براهنی در دهه ۷۰ کارگاه‌های شعری برگزار کرده بود که شاعران زیادی در این کارگاه‌ها شاگردی کرده و زیر نظر او آموزش‌دیده‌اند.

معرفی آثار او

بسیاری رمان «رازهای سرزمین من» براهنی را از مهم‌ترین آثار او می‌دانند

. او با بهره بردن از قالب ادبی رمان که بهترین نوع قالب‌ها برای بیان و انعکاس مسائل اجتماعی است توانسته به‌خوبی بازتابی از جامعه را در یک بازه زمانی مشخصی، به مخاطب ارائه دهد. او همچنین منتقد قهاری است و برخی بر این باورند که بسیاری از مفاهیم نقد ادبی را رضا براهنی در بین ایرانیان مطرح کرده است و او را بنیان‌گذار نقد ادبی مدرن ایران می‌دانند.

در حوزه نقد ادبی کتاب «طلا و مس» او از مشهورترین‌هاست. براهنی در ترجمه نیز خوب ظاهرشده و از این توانایی خود به بهترین نحو ممکن استفاده کرده است. او آثاری از نویسندگان بنام نظیر «آنتوان دوسنت اگزوپری»، «ایو آندریچ»، «ویلیام شکسپیر»، «کالروماریا فرانزرو»، «ماکسیم رودنسون» و «دیوید کات» را ترجمه کرده است.

او در هر زمان که فرصت دست داده در باب زبان سخن گفته است. در کتاب «خطاب به پروانه‌ها» زبان را نه‌فقط یک وسیله در شعر که هدف دانسته است

. او این کتاب را عصیان علیه تمام قراردادهایی می‌داند که در زبان فارسی به شعر فارسی و حتی شعر نیمایی تحمیل‌شده است. از دیگر آثار او می‌توان به «آدم‌خواران تاجدار» اشاره کرد که در آن به روایت آنچه پرداخته که پیش از انقلاب و در زندان بر سر او آمده است. این کتاب به انگلیسی چاپ و بعدها نیز به زبان‌های دیگر ترجمه شد.

از میان آثار داستانی او می‌توان به «آزاده خانم و نویسنده‌اش»، «الیاس در نیویورک»، «بعد از عروسی چه گذشت» و «چاه به چاه» اشاره کرد.

رضا براهنی به‌غیراز «طلا در مس» چندین اثر مکتوب دیگر نیز در باب نقد ادبی دارد که عبارت از «کیمیا و خاک»، «تاریخ مذکر» و «در انقلاب ایران»، «خطاب به

، به پروانه‌ها یا چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم» و «گزارش به نسل بی سن فردا (سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها)» است.

فیلم های ارزش دیدن دارد

او همچنین چندین اثر شعر نیز دارد که عبارت‌اند از «آهوان باغ»، «جنگل و شهر»، «شبی از نیمروز»، «مصیبتی زیر آفتاب»، «گل بر گسترده ماه»، «ظل الله»، «نقاب‌ها و بندها (انگلیسی)»، «غم‌های بزرگ»، «بیا کنار پنجره» و «اسماعیل».

دانلود کتاب

از میان آثار او کتاب‌های «تاریخ مذکر»، «داستان خلاقه سال»، «قصه‌نویسی» و «آواز کشتگان» را می‌توانید از طاقچه تهیه کنید. آواز کشتگان کتابی است که رمان اجتماعی ایران در اواخر دوران پهلوی را نشان می‌دهد. او همچنین سفرنامه «سفر مصر و حالات من در طول سفر» و نمایشنامه «بازی بی بازی» را نیز به رشته تحریر درآورده است.

برچسب هاداستان ایرانی رمان و داستان

بنوشه فرهت

اشتراک گذاری یادداشت

رد شدن از پست

YouTube, 1 https://www.youtube.com/embed/OOHzsC4IH9U?enablejsapi=1&amp=1&playsinline=1توضیح ویدیو،توضیح: محتوای مربوط به طرف ثالث ممکن است شامل آگهی باشد

پایان پست YouTube, 1

“… و خداحافظی‌اش

و خداحافظی‌اش

آنچنان چلچله‌سان ست

که من می‌خواهم

دائماً باز بگوید که :

خداحافظ ، اما نرود”

موضوعات مرتبط

مهمترین خبرها
زنده بحران اوکراین؛ مرکز تحقیقات هسته‌ای خارکیف ‘هدف قرار گرفته است’
وزیر خارجه ایران: خروج سپاه پاسداران از فهرست تحریم‌ها ‘مهمترین’ موضوع مذاکرات است

کیانوش سنجری در در گفت‌‌وگو با بی‌بی‌سی: در یک دادگاه پنج‌دقیقه‌ای گفتند ‘آمدی جاسوسی کنی و برگردی’

گزارش و تحلیل
.’سوگند می‌خورم بهار را دوست می‌دارم’؛ نوروز: فریاد تاریخی فارسی‌‌زبان‌ها